Voor sommige studenten is de stage heelkunde de stage waar ze al hun hele opleiding naar uitkijken, voor een aantal studenten is het de stage waar ze tegen op zien. Nochtans is de stage heelkunde een uitgelezen leerplek, ook voor wie heelkunde niet zijn grote droom is. Heelkunde is immers veel meer dan techniciteit. Het operatiekwartier is de plek bij uitstek om inzicht te krijgen in de dynamiek van teamwork.
Heelkunde is immers veel meer dan techniciteit. Het operatiekwartier is de plek bij uitstek om inzicht te krijgen in de dynamiek van teamwork. Heelkunde is ook de stage bij uitstek om risicobalansen te leren opmaken. Iets doen of niets doen, waar wordt mijn patiënt echt beter van? Je zal er patiënten leren motiveren om in te zetten op een invasieve, veeleisende behandeling, maar je zal er ook leren hoe je een patiënt uitlegt dat het soms beter is om niets te doen. Je zal er leren omgaan met soms erg zieke patiënten. Je zal er mee genieten van spectaculaire resultaten, maar je zal ook leren omgaan met falen…
Tips Algemeen
Voorbereiding
– Informeer op voorhand over je stageplaats. Hoe is deze te bereiken? Hoe laat en vooral waar moet ik aanwezig zijn? Op welke heelkundige disciplines ga ik starten? Je kunt deze antwoorden vinden door te mailen naar de dienst.
– Vind een student die er al eerder heeft gestaan. Wat wordt er straks van mij verwacht? Wat kan ik allemaal leren? Wat zijn de aandachtspunten van de supervisoren?
– Als je weet op welke discipline je start kun je al kort je cursus doornemen. Zorg dat je de grote lijnen goed kent, de details kun je tijdens je stage wel ophalen.
– Kijk nog eens de slides van instrumentenleer door, maar wees alvast voorbereid dat afhankelijk van je stageplaats er verschillende namen zijn voor de instrumenten
Houding
– Zorg dat je op tijd bent op je introductie! Stiptheid wordt enorm gewaardeerd.
– Stel je aan iedereen voor, met naam en functie. Zowel aan artsen, verpleging en patiënten. Soms lijkt het alsof ze met dingen bezig zijn en ze er niet op staan te wachten. Het tegendeel is echter waar.
– Wees proactief. Vraag wat er van je verwacht wordt en geef aan wat je zou willen leren. Duidelijke afspraken zijn de sleutel tot succes.
– Ook voor speciale verzoeken staan de artsen meestal open. Zou je bijvoorbeeld een aantal dagen bij een andere heelkundige discipline willen meelopen is dit vaak geen enkel probleem.
– Elke arts doet de dingen op zijn of haar manier. Soms zijn er verschillende wegen naar Rome. Probeer van iedereen iets te leren.
– Halverwege de stage kun je een kort evaluatiemoment vragen. Geef zelf al aan waar je denkt dat je nog kunt verbeteren en sta open voor kritiek.
Op De Raadpleging
Meevolgen
– Probeer je van tevoren wat voor te bereiden zodat je een idee hebt welke ziektebeelden je kunt verwachten. Zo kun je beter meevolgen en het maximale uit je stage halen.
– Stel je voor aan de patiënt (indien mogelijk)
– Probeer proactief te zijn als de mogelijkheid zich er toe leent. Vraag of je de volgende patiënt al kan halen, of je de parameters kan nemen, of je mag meeluisteren bij auscultatie, …
– Je hoeft niet veel kennis te hebben van de ziekte zelf om toch een goede anamnese en klinisch onderzoek af te nemen.
– Zorg bij de overdracht aan de arts altijd voor een juiste structuur. Een voorbeeld zie je hiernaast.
– Het is als stagiair verleidelijk om alles in de details te willen vertellen. Probeer echter bij de essentie te blijven. Een voorbeeld vind je hieronder:
Structuur:
– Naam, leeftijd, geslacht
– Reden van raadpleging in enkele woorden
– (Korte) Voorgeschiedenis
– Anamnese
– Parameters normaal/afwijkend
– Klinisch onderzoek
– Technisch onderzoek:
-afwijkingen op labo
-beeldvorming etc.
Eg. casus met cholecystitis:
Maria Dewit, 60 jarige vrouw. Aanmeldingsklacht buikpijn met in de voorgeschiedenis diabetes type II. Heeft sinds drie dagen intermittente stekende pijn in de rechterfossa, met koorts tot 38 graden. Geen nausea, normale intake en stoelgangspatroon. Parameters binnen normale grenzen behalve temperatuur van 37.7 °C. Bij klinisch onderzoek geprikkeld abdomen met drukpijn thv rechterfossa, eveneens loslaatpijn. Murphy’s sign +, McBurney -. Op labo cholestatisch bloedbeeld met leukocytose en verhoogd CRP, en op echo een verdikte galblaas met cholecystolithiase.
Op Zaal
Verwachtingen
– Je zult in het begin vooral meevolgen en ervaring voor jezelf opdoen. Ondanks je misschien nog wat beperkte medische kennis kun je zeker van nut zijn!
– Help met het maken van korte nota’s, schrijven van brieven, aanvragen van labo’s/beeldvorming, consulten…
– Werk gestructureerd en ordelijk. Vraag aan de assistent wat je voor ze kunt doen. Toer mee met de ochtend- en/of avondronde en probeer bij elke patiënt iets belangrijks er uit te pikken om op te volgen. Hou een lijstje bij van taken die je moet doen.
– Soms contacteert de verpleging je met een dringende vraag. Als er wordt gebeld met de mededeling ‘de patiënt is niet goed’, probeer dan kort uit te vragen (Wat bedoel je met niet goed? Pijn? Minder bewust? Parameters?) terwijl je je verplaatst. Het verzamelen van parameters, een glycemie en een bloedgas zijn zaken die je in orde kunt brengen nadat je de arts hebt verwittigd.
In het OK
Algemeen
-Het doel van de heelkundige stage is ook vooral om je wat praktische vaardigheden te leren. Veel van deze zaken zijn moeilijk voor te bereiden, maar alvast leren om op de juiste manier je handen steriel te wassen of oefenen op een hechtsimulator zoals de medistitch zal je zeker een voorsprong geven.
– In het OK sta je met een klein aantal mensen in een kleine ruimte voor een lange tijd, onder soms hoge stress. Nergens is het belangrijker om jezelf vanaf het begin voor te stellen dan hier! En vergeet ook zeker de verpleging en de patiënten niet.
– Steriliteit is belangrijk. Ook als je niet aan tafel staat. Zorg dat je haar wordt bedekt door een mutsje. Hou je mondkapje op als de steriele velden open zijn. Ontsmet je handen. Zorg ervoor dat je niet in de buurt van de steriele velden komt zolang dit niet nodig is.
– Je kunt veel verschil maken door te helpen tijdens de wissels. Help bijvoorbeeld met de patiënt te verbedden, de monitoring aan te leggen, het afval op te ruimen. Als de wissels efficiënter worden, winnen niet alleen de verpleegkundigen en de anesthesist tijd maar ook de chirurg.
– Zorg goed voor jezelf. Eet en drink iets in de koffiekamer en ga op tijd naar het toilet. Soms ga je lange tijd steriel moeten staan en is er geen mogelijkheid tot bovenstaande zaken.
– Een operatiekwartier is een stressvolle omgeving waar je als team leven of dood kan bepalen. Dit zorgt ervoor dat de emoties soms hoog oplopen en al eens geroepen wordt. Dit kan nogal bedreigend overkomen. Zeker als de uitbrander tegen jou gericht is. Leer er van en probeer dit nooit persoonlijk op te vatten!
Aan tafel
– Steriliteit is je eerste en laatste zorg! Raak niets aan wat niet steriel is. Toch een foutje gemaakt? Kom er eerlijk voor uit. Niemand zal het je kwalijk nemen en je zult een nieuw schort/handschoenen krijgen. Uiteindelijk staat de veiligheid van de patiënt voorop.
– Het kan voorkomen dat je door de combinatie van stress, beperkt eten/drinken, zicht van bloed wat weg begint te draaien. Geef het op tijd aan zodat je even kan zitten! Zit er niet over in, het is iedereen wel een keer overkomen.
– Probeer niet aan de tafel van de instrumentist te komen, zelfs niet als ze met iets bezig zijn. Ze hebben deze volgens een bepaalde structuur ingericht en ze hebben in de meeste gevallen liever dat je vraagt naar een instrument.
– Je belangrijkste taak als stagiair gaat vaak zijn om instrumenten vast te houden om het zicht en de bewegingsruimte van de chirurg te vergroten (ecarteren).
– Naargelang stageplaats zal je ook kunnen leren hechten, instrumenteren, … Zijn er bepaalde vaardigheden die je nog onder de knie wilt krijgen? Geef het aan! Vaak zullen ze je dan de mogelijkheid wel bieden.
Anesthesie
– De anesthesist is de bewaker van de cardiovasculaire en respiratoire status van de patiënt. Hij/zij controleert de bloeddruk, de beademing, het hartritme, de vullingsstatus… Ze staan zeker open om vragen hierover te beantwoorden.
– Vraag of je een infuus mag prikken. Het is een essentiële vaardigheid die door veel stagiairs niet of nauwelijks geoefend wordt.
– Vraag of je mag helpen met induceren, help met het aanleggen van de monitoring (ECG, bloeddrukmeter, saturatie), en de patiënt te preoxygeneren. Vaak zal je dan ook de gelegenheid te krijgen om te proberen te ventileren
Belangrijkste pathologieën per discipline
Het hangt natuurlijk volledig af van je stageplaats, de specialiteiten van je chirurg, en de waan van de dag. Desalniettemin zijn er sommige ingrepen en pathologieën frequenter dan anderen. Hieronder staat een oplijsting van de meest voorkomende operaties per discipline. Als je deze kort doorneemt voor je stage, dan weet je wat je al wat je kunt verwachten.
Algemene/Abdominale chirurgie
– Appendicitis
– Cholecystitis
– Hernia Inguinalis / umbillicalis
– Colectomie
– Port-a-Cath
Cardiale Chirurgie
– CABG (coronary artery bypass graft)
– Aortaklepprothese
– Mitralisklepprothese
– ECMO (Extracorporele membraanoxygenatie)
Orthopedische chirurgie
-Totale Knieprothese
– Totale Heupprothese
– Kniearthroscopieën
– Gammanagel heup
– Polsfracturen
– Fracturen op andere plaatsen
Urologie
– URS (uretero-renoscopie)
– Uretherstent
– Circumcisie
– TUR Prostaat (Transurethrale resectie prostaat)
– TUR Blaas (Transurethrale resectie blaas)
Thoracale Chirurgie
– VATS (Video-assisted Thoracic Surgery)
– Lobectomie
– Pneumectomie
– Mediastinoscopie
– Talkage
– Plaatsen Thoraxdrain
Vaatchirurgie
– PTA (Percutane transluminale Angioplastiek)
– Varices
– Carotisendartectomie
– Aneurysmachirurgie
– Liesplastie
– Femoropopliteale bypass
– Amputatie
De Stagemeester
Dokter P. Willemsen is naast abdominaal chirurg eveneens stagemeester heelkunde in het ZNA Middelheim. We mochten hem interviewen over welke weg hij heeft afgelegd, zijn visie op de stages en hoe je er het maximale uit kan halen. ´Zelf heb ik voor heelkunde gekozen omdat er een acuut probleem is dat opgelost dient te worden, waar je je handen in kunt steken met direct resultaat.
In Leuven werd ik niet geselecteerd. Daarna ben ik in Engeland onder andere house officer interne en spoedgevallen geweest en heb ik als legerarts in België gewerkt. Die buitenlandse ervaring heeft mij wel gevormd en is ook de reden geweest dat ik in Middelheim als assistent in opleiding aan de slag mocht.
Nooit spijt gehad?
Nee. Ik heb bewust gekozen voor deze discipline. En zelfs nu zijn er nog altijd momenten die mij raken die het de moeite waard maken. Twintig jaar geleden heb ik een hepatectomie gedaan, waar ik toen nog niet zo bekend mee was. Een zeer lastige operatie, met een tumor van een tiental centimeter. Het was zweten voor mij, voor anesthesie en later ook op intensieve zorgen. Uiteindelijk heeft de patiënt het overleefd en mocht na enkele weken ontslagen worden. Elk jaar komt hij terug rond sinterklaas met de boodschap “ik ben er nog en zonder u was dat niet het geval geweest”. Dat zijn de momenten waarvoor je het doet.
Wat maakt een goede stagiair?
Je moet curieus zijn en je boekenwijsheid om leren zetten in geneeskunde. Leer met de patiënt te praten, te onderzoeken. Hij is geen computer waar cijfertjes rood of zwart zijn. De patiënten staan hier ook voor open, ze zijn blij als er iemand langs komt met wie ze kunnen praten. Als stagiair is het technische minder belangrijk. De geneeskunde als entiteit heeft prioriteit. Alle technische aspecten kunnen geleerd worden.
Ook moet je over een zekere assertiviteit beschikken. Wij staan hier zeker open voor vragen of suggesties. Als je bijvoorbeeld een paar dagen bij een andere discipline op OK wilt meelopen of een wonde wilt sluiten kan dat vaak wel. Natuurlijk zijn sommige momenten beter dan andere; als het net een moeilijke operatie is geweest en er staan nog zeven andere ingrepen op het programma is het misschien beter om met zo’n vraag even te wachten.
"Als stagiair is het technische minder belangrijk. De geneeskunde als entiteit heeft prioriteit."
En wat maakt een excellente?
Achter de galblaas zit een persoon, die veel oplossingen kan geven als de vraag op de juiste manier wordt gesteld. Het menselijke in de geneeskunde sneeuwt onder. Hoe een patiënt zich behandeld voelt als mens, bepaalt hoe hij u als dokter herinnert. Vraag iets over wat hem bezig houdt, bijvoorbeeld een boek waarover hij leest of waar hij vandaan komt. Dit zal voor de patiënt enorm belangrijk zijn. Of het litteken nu vier of vijf centimeter is, of de operatie nu 30 of 40 minuten heeft geduurd, de patiënt zal het vergeten. Maar dat jij tijd maakte om iets te vragen over wat hem bezighield, dat blijft hem bij.
Zou u de studenten nog iets mee willen meegeven?
Probeer met een wit blad te beginnen en sta open voor elke discipline. Steek je neus overal tussen. Bij elke stage is er wel iets te vinden waar je iets van kunt opsteken. Waar je uiteindelijk terecht komt hangt ook niet enkel af van het specialisme. Het zijn vooral de plaatsen waar je komt en met wie je werkt, waardoor je gegrepen wordt. Als je er voor gaat, dan zullen deuren open gaan.
Nuttige links
https://www.uptodate.com
– Zeer nuttige website met heel veel wetenschappelijk ondersteunde informatie. Als er één website is die je zou moeten kiezen, zou het deze zijn. De site is officieel betalend maar de meeste ziekenhuizen hebben een abonnement.
http://www.bcfi.be/
– Tijdens je bachelor en de beginjaren van je master leer je enkel stofnamen. Je zult zien dat men in de praktijk vooral merknamen van medicatie gebruikt. Hiermee kun je snel vinden onder welke klasse de medicatie hoort, wat de bijwerkingen en de dosages zijn.
https://emedicine.medscape.com/
– Website met veel informatie, ook over verschillende chirurgische ingrepen. In tegenstelling tot uptodate staan hier ook veel afbeeldingen en figuren bij.
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/surgeryvideos.html
– Video’s van verschillende heelkundige ingrepen (1/2)
http://www.websurg.com/
– Video’s van verschillende heelkundige ingrepen (2/2)
https://www.medistitch.eu/
-Initiatief van voormalige Belgische geneeskundestudent om een simulatiemodel te maken waarmee je hechtingen kunt oefenen.
Met dank aan
Deze stagegids hebben we kunnen samenstellen met dank aan een groot aantal stagiairs, arts-assistenten en stafleden.
Speciale dank gaat uit aan:
Prof. dr. I. Fourneau
Dr. P. Willemsen
Dr. N. Smets
Dr. K. Vandendriessche
Dr. M. Ooms
Dr. S. Wouters